Tənbəllik - insanın işləmək niyyətinin olmaması, aktiv işləmək və tapşırığı yerinə yetirmək istəməməsidir. Tənbəl insan heç nə etmək istəmir. Ən əsası o, stres keçirmir və özünü günahkar hiss etmir, edilməli olanı başqa şeylərlə əvəz etmir. Heç bir şey üçün enerji sərf etmir.

İrlandiyalı psixoloqlar Tanya van Essen və Henri Şuvenburq özlərinin “Prokrastinasiya: Birinci kömək” adlı kitabında bir insanın hansı məqamda süründürməçiliyə mane olduğunu və hansı məqamda - tənbəllik olduğunu başa düşmək üçün bir tapşırığın üzərində işə başlamaqdan onu başa çatdırmağa qədər beş mərhələ müəyyən edib:

1. Tapşırığın meydana çıxdığı an;

2. İşə başlamaq üçün ən uyğun an;

3. İşə başlamaq qərarına gəldiyiniz an;

4. İşə başladığınız an;

5. Son tarix.

Tənbəllik insanın 1-3 mərhələ arasında ləngiməsinə səbəb olur və bu da insanın işə başlamalı olduğuna qərar verə bilmir. 

Tənbəlliyin əsas səbəbi özünütənzimləmə mexanizmlərinin formalaşmamasıdır. 19-cu əsrin sonlarında tənbəlliyi tədqiq edən fransız psixoloqu Alfred Binet tənbəlliyin iki növünü müəyyən etmişdir:

anadangəlmə tənbəllik - ətalət və zəif iradə ilə xarakterizə olunan şəxsiyyət xüsusiyyəti;

təsadüfi tənbəllik- bəzi halların və ya vəziyyətlərin səbəb olduğu müvəqqəti bir vəziyyətdir.

Birinci növ tənbəllik klassik tənbəllik hesab edilir, ikincisi növ isə prokrastinasiya adlanan vəziyyəti xarakterizə edir.

Prokrastinasiya görüləcək işləri sonraya saxlamağa meyillidir. Süründürməçilik isə hər şeyi daha sonra yerinə yetirməyə meyillidir Tənbəllikdən fərqli olaraq, süründürməçilik vəziyyətində insan dincəlmir: vacib bir işlə məşğul olmaq əvəzinə, başqa bir işlə məşğul olur: iş yerini təmizləyir, bazarlıq edir, paltar ütüləyir və s. Son tarix yaxınlaşdıqca narahatlıq artır, stres və günahkarlıq yaranır. Tanya van Essen və Henri Şuvenburq tərəfindən təsvir etdiyi kimi, süründürməçiliklə bağlı problemlər adətən 3-cü və 4-cü mərhələlər arasında baş verir. Bu da tapşırığı qəbul etməkdən son tarixə qədər olan yolda baş verən prosesdir Yəni, insan artıq işə başlamaq qərarına gəlib, lakin işin son vaxtını təxirə salır.

İnsan tənbəl olanda bunun hansı nəticələrə gətirib çıxara biləcəyini düşünmür və dərk etmir. Prokrastinator hər şeyi təxirə salmağın təhlükələrini yaxşı bilir.

Tənbəllik və prokrastinasiya fərqli anlayışlar olduğundan, onlarla mübarizə üçün tövsiyələr fərqli olacaq.

Tənbəlliyə necə qalib gəlmək olar? İnsanın tənbəl olmasının səbəbləri arasında yorğunluq və peşəkar tükənmişlik var. Əgər həddindən artıq işləyirsinizsə, bir neçə gün istirahət edin və sizi ruhlandıran və enerji verən bir şey edin. Tənbəl olduğumuz zaman problemlər təkcə yorğunluqla deyil, həm də məqsəd qoyma ilə əlaqələndirilə bilər. Gələcəyimizi aydın görmürük, ona görə də cəhd etmirik. Məqsədin təyin edilməsi bütün qaydalara kömək edə bilər - ölçülə bilən, real və müəyyən. 

Artıq təxirə salma riski yaranır.

Prokrastinasiyanın öhdəsindən necə gəlmək olar? Təxirə salanlar üçün cədvəl metodu daha uyğundur. Tənbəlliklə mübarizə aparmaq üçün  yalnız işi plana qoymaq kifayətdirsə, prokrastinasiya məğlub etmək isə cədvəli sərt,  dəqiq saat rejimi ilə tərtib etmək daha yaxşıdır.

Siz həmçinin planınızdakı bütün tapşırıqları prioritetləşdirə bilərsiniz. Nəyin vacib olub-olmadığını aydın görə bildiyiniz üçün gözləyə biləcək, əhəmiyyətsiz şeylərə vaxt sərf etmədən digər vacib işlərinizi yerinə yetirməyə başlaya bilərsiniz.

Əgər tənbəllik və ya süründürməçilik etdiyinizi başa düşmək sizə çətindirsə, o zaman sizə bir sıra suallar təqdim edirik. (cavab nömrələrini yazın)

Məhsuldarlığınızın azaldığını nə qədər tez-tez hiss edirsiniz?

1. Demək olar ki, həmişə

2. Hərdən

Hansı məqamda işi təxirə salırsınız?

1. Bilərək ki, bunu etməliyəm

2. Bunu etməyə başlamağın vaxtı qərar verəndə

Etməli olduğunuz şeyi etmədiyiniz zaman özünüzü yorğun və halsız hiss edirsiniz?

1. Bəli

2. Yox

Bir şeyi etməkdən imtina etdiyiniz zaman, bunun əvəzinə nə edirsiniz?

1. Heçnə, mən dincəlirəm

2. Faydalı hesab etdiyim başqa bir şey edirəm

Sizcə, niyə müəyyən tapşırıqlardan yayınırsınız?

1. Onları etmək istəmirəm

2. Çünki onlar mənə anlaşılmaz və mürəkkəb görünür

Əgər 5-dən 3-ü 1-ci cavab olaraq seçmisinizsə, o zaman tənbəlliyə qalib gəlmək üçün tövsiyələrdən yararlanmağınız məsləhət görülür. Əsasən seçiminiz 2 variantdırsa, o zaman prokrastinasiya ilə mübarizə aparmağınız tövsiyə olunur.