Situativ təşviş neqativ emosiyalardan biri olaraq, çox vaxt qorxu emosiyası kimi qəbul olunur. Əslində qorxu ilə təşviş bir-birinə yaxın olsa da, yenə də fərqli emosional hallardır. Hər ikisi təhlükə zamanı yaranır, amma qorxudan fərqli olaraq təşviş məzmunsuz olur. Bəzən təşviş irrasional qorxuların yaranmasına səbəb olur. Eyni zamanda, qorxudan fərqli olaraq situativ təşvişin aydın səbəbini insan anlamır, sadəcə simptomlarını müşahidə edir.

Situativ təşvişin fizioloji simptomları bunlardır:

– nəfəs darlığı;

– hiperventilasiya (tezləşmiş nəfəs);

– titrəmə;

– tərləmə;

– sürətli nəbz;

– mədə-bağırsaq sisteminin pozulmaları (ürək bulanması, qusma, ishal və s.);

– barmaqların/əllərin/ayaqların keyiməsi;

– termotənzimləmənin pozulmaları (istilik və ya üşümə duyğularının yaranması);

– baş ağrısı;

– baş gicəllənməsi;

– zəiflik;

– ürək ağrısı

və s.

Xroniki (davamlı) şəkildə situativ təşviş yaşadıqda, immunitet zəifləyir və bədənin resursları tükənir, nəticədə bu bir sıra xəstəliklərə səbəb olur:

– ilk növbəti yuxarıda sadalanan simptomların bir çoxunu özündə toplayan – vegetativ-damar distoniyası;

– depressiya və digər psixi pozulmalar;

– ürək-damar sistemi xəstəlikləri;

– mədə-bağırsaq sistemi xəstəlikləri;

– yuxu pozulmaları;

– dəri və saç problemləri

və s.

Bunların qarşısını almaq üçün situativ təşvişlə vaxtında mübarizə aparmaq lazımdır. Təşvişin öhdəsindən gəlməyin bir çox yolu var. Onların məqsədi əsasən emosiyalar üzərində nəzarətin bərpa edilməsidir.Bu metodlardan bir-neçəsini sizin üçün təqdim edirik.

Təşvişin səbəb olduğu nəfəs problemləri və əzələ gərginliklərinin öhdəsindən gəlmək üçün nəfəs və əzələ hərəkətlərindən istifadə edə bilərsiniz:

1. Ürəyinizdə 3-ə kimi sayaraq nəfəsi alın, 7-ə kimi saya-saya buraxın.

2. Birinci hərəkətə əzələ hərəkətlərini əlavə edin. Nəfəsi aldıqda məsələn ayaq barmaqlarınızı bacardığınız qədər möhkəm sıxın, nəfəsinizi buraxdıqca əzələlərinizi yavaş-yavaş boşaldın. Gərginliyi bədəninizin hansı hissəsində hiss edirsinizsə o hissədə əzələləri hərəkət etdirməyə çalışın, beləliklə əzələni sıxıb boşaltdıqca gərginliyi zəiflətmiş olursunuz.

3. Qəpik texnikası. Gərginliyi hiss etdiyiniz nahiyədən fikrinizdə toplayıb ayaqlarınıza göndərdiyinizi təsəvür edin. Ayağınızın baş barmağının altında bir qəpik olduğunu təsəvvür edin. Var gücünüzlə təsəvvür etdiyiniz qəpiyə/qəpiklərə basın. Basılı vəziyyətdə bir dəqiqə ərzində əzələlərinizi gərgin saxlayın, sonra əzələlərinizi boşaldın. Bu hərəkət əzələlərdəki gərginliyinizi azaltmağa kömək edəcək.

Təşviş zamanı diqqət pozulması müşahidə olur, şəxsin çoxlu fikri olur və fikirlərini toparlaya bilmir. İnsan təşvişə səbəb olan məsələ (məsələn, imtahan) barədə nə qədər çox düşünürsə təşviş bir o qədər artır və onun idarəolunması qeyri-mümkün hal alır. Belə olan halda diqqəti təşviş yaradan məsələdən fərqli bir şey üzərində toplamaq faydalıdır.  Bunun üçün aşağıda verilən diqqət çalışmalarından istifadə etməyiniz tövsiyyə olunur.

4. Qarşınızda olan, görə biləcəyiniz bir əşyanı seçin (məsələn: qələm, çanta, divar və s.) və detallarına diqqətlə baxmağa başlayın (rəng, forma, material və s.). Təxminən 3-5 dəqiqə vaxtınızı bu tapşırığa ayırın.

5. Yavaş hesab texnikası. Tələsmədən, həyəcanı azaltmaq üçün, yavaş-yavaş, məsələn, 10-a və yaxud 100-ə, 1000-ə qədər sayın. Bu hesabı geriyə doğru da etmək olar (10-dan 1-ə, və yaxud 100-dən 1-ə kimi). Artıq həyəcanınızın səviyyəsinin azaldığını hiss etdiyinizdə saymağı saxlayıb fəaliyyətinizə davam edin.

6. Çıxma tapşırığı da təşvişi azaltmaq üçün yaxşı metoddur. Bir rəqəmdən eyni rəqəmi çıxa-çıxa azaldın. Məsələn 100-dən başlayın, və 7 çıxa-çıxa rəqəmi azaldın (100, 93, 86, 79, 72 və s.). Tələsməyin, bütün əməliyyatları yavaş-yavaş yerinə yetirmək lazımdır.

Bu cür tapşırıq və texnikalar situativ təşvişin öhdəsindən gəlməyə və təşvişi idarə etməyə yardımçı olur. Sizə uyğun olan və kömək edən texnikanı seçərək onun köməyi ilə vəziyyətinizi idarə edin.