Peşə - eyni əmək fəaliyyəti ilə məşğul olan insanların müəyyən kateqoriyasına aid olduğunu göstərən bir xüsusiyyətdir.

Tarixə müraciət edək. Çox uzun müddət bundan öncə əmək bölgüsü olmayan qədim insanların  peşələri yox idi. Hər bir insan hər şeyi özü etməli idi. Bununla belə, müəyyən əmək bölgüsü var idi. Kişilər, bir qayda olaraq, heyvanları ovlayırdılar, yaşayış yerlərini tikirdilər, silahlar, alətlər və qayıqlar düzəldirdilər. Qadınlar isə yeməli bitkilər toplayır, yemək bişirir, paltar tikir, uşaq böyüdürdülər. Sonralar cəmiyyət inkişaf etdikcə insanlar arasında bazar münasibətləri formalaşmağa başladı və onların əmək növlərinə görə ixtisaslaşması meydana çıxdı. Ovçu, balıqçı, əkinçi,  inşaatçı, toxucu, dəmirçi, şəfaçı kimi müxtəlif peşələr yarandı. İnsanlar əməklərinin məhsullarını bir-biri ilə mübadilə edirdilər. Hər bir qrup insanda toplanmış bilik və bacarıqlar nəsildən-nəsilə ötürülürdü. Bununla belə, iş bölgüsü, peşələr meydana çıxmağa başladı.

Peşəkarla həvəskar arasındakı fərq nədir? Peşəkar, işinin nəticələrini satan ixtisaslı insandır. Peşəkardan fərqli olaraq, həvəskar tələb olunan standart peşəkar keyfiyyət səviyyəsinin olmaması ilə xarakterizə olunan bir şəxsdir. Bu, bəzi həvəskarların bir çox peşəkarların səviyyəsindən aşağı olmayan peşəkar səriştə və iş keyfiyyəti səviyyəsinə çatmasına mane olmur. Yaxud da əgər insan öz istəyi ilə idmanla məşğuldusa, biz onu sadəcə həvəskar hesab edirik, amma əgər bununla əlaqəli qazanc əldə edirsə, deməli, peşəkar idmançıdır.

Təbii ki, hər hansı bir peşə seçməzdən əvvəl bu barədə kifayət qədər məlumatlı olmaq lazımdır. Bunu necə etmək olar? Peşələr haqqında məlumat tapmaq və toplamaq üçün bir neçə üsul var. 

Birincisi, məlumatlı insanlardan maraqlandığınız peşələr haqqında sizə məlumat vermələrini xahiş edə bilərsiniz.

İkincisi, bəzi hallarda mütəxəssislərin iş yerində əmək fəaliyyətini müşahidə etmək olur.

Üçüncüsü, bəzən öz üzərində işləməyə cəhd etmək imkanı var.

Aşağıda sizə faydalı ola biləcək bəzi qısa məsləhətlər verilmişdir:

Yuxarı sinif  şagirdi üçün xatırlatma

Peşə seçimi üçün vacibdir:

1. Təhsil müəssisəsinin seçilməsi.

2. Seçdiyiniz ixtisası ala biləcəyiniz təhsil müəssisələri haqqında hər şeyin öyrənilməsi.

3. Giriş tələblərinə cavab verdiyinizə əmin olun.

4. Qəbul şərtlərini, təhsil müddətini, öyrənilən əsas fənləri, sonunda hansı ixtisasların verildiyini. 

5. Əgər təhsil müəssisəsi müsahibə keçirirsə, ona hərtərəfli hazırlaşmaq vacibdir. Seçiminizin səbəbləri və peşəkar maraqlarınız haqqında düşünməklə başlayın. Hansı bacarıq və ya bacarıqlarınız var?

6. Qəbul üçün hazırlaşarkən bir neçə variantı nəzərə alın.

Orta məktəb valideynləri üçün xatırlatma

1. Uşağınıza gələcək peşəni seçmək hüququ verin.

2. Onunla seçdiyi peşənin mümkün müsbət və mənfi cəhətlərini müzakirə edin.

3. Gələcək peşə seçimini təkcə maddi qazanc baxımından deyil, həm də mənəvi məmnunluq baxımından nəzərdən keçirin.

4. Gələcək peşəni seçərkən uşağınızın bu ixtisas üzrə ona lazım olan şəxsi keyfiyyətlərini nəzərə alın.

5. Əgər peşə seçimində fikir ayrılığı yaranarsa, mütəxəssislərlə məsləhətləşmək fürsətindən istifadə edin.

6. Peşə seçimində uşağa təzyiq göstərməyin, əks halda bu münaqişəyə çevrilə bilər.

7. Uşağın arzusunu gerçəkləşdirmək üçün səbri və istəyi varsa, ona dəstək olun.

8. Əgər uşağınız seçim edərkən səhv edibsə, buna görə onu qınamayın. Səhv düzəldilə bilər.

9. Əgər uşağınızda hansısa bir peşəyə erkən maraq yaranıbsa, ona ədəbiyyat, dərslər və s. vasitəsilə bu marağını qoruyub saxlamaq imkanı verin.